براي ارزيابي استحكام و ثبات يك نظام سياسي – اجتماعي قبل از هر چيز بايد به سراغ مناسبات اقتصادي درون آن جامعه رفت. آرايش طبقات و روابط حاكم بين آنها و همچنين مناسبات توليدي و نقش گروههاي اجتماعي موثر در توليد اقتصادي (استثمار گر و استثمار شونده) و قوانين موجود در زمينه توليد از اهم موضوعاتي است كه بدون پرداخت به آنها هر نوع تحليل پيرامون وضعيت سياسي از درجه اعتبار علمي ساقط و در نهايت ما را ملزم به اظهار نظر عاطفي و مبتني بر احساسات مي نمايد.
يكي از ويژگيهاي جامعه ايران عدم رشد و تكامل موزون نيروهاي مولده آن است, كه همين يك قلم سرچشمه بسياري از پيچيدگيها و گرفتاريهاي سياسي , اجتماعي و فرهنگي را براي ملت ايران رقم زده است.
عليرغم وجود پتانسيل لازم اعم از نيروي كار مستعد و منابع طبيعي غني و آب و هوا و موقعيت اقليمي مناسب, رشد اقتصادي در مجموع كند و شرايط اجتماعي نامطلوب و وضعيت فرهنگي ناهنجار و در نتيجه از نقطه نظر سياسي جامعه يي ديكتاتور زده و نامانوس با جوامع عُرفي همسنگ خود مي باشد.
1- كشاورزي و توليدات جنبي آن
تا قبل از رفورم ارضي 1342 نزديك به 56 درصد افراد جامعه به كشاورزي و توليدات جنبي آن از قبيل د امپروري , باغداري, چوب و جنگل و غيره مشغول بودند كه با شيوه توليد عقب مانده و عدم بهره برداري بهينه از منابع آبي و بدون توجه به فرسايش خاك با وسائل قرون وسطائي و تحت حاكميت نظام نيمه فئودالي – ملوك الطوايفي همراه بود. با اين حال توليد غله و برنج يعني عمده اقلام مصرفي در داخل توليد و مازاد ساير بخش هاي آن مثل خشك بار به خارج صادر مي شد.
فراورده هاي دامي نيز گوشت مصرفي را تامين و پوست و پشم صادر مي شد.
همچنين پشم توليدي به صنعت فرش كه عمده توليد شهر وروستا بود, به مثابه اصلي ترين بخش منبع در آمد ارزي پس از نفت, درآمد نصيب كشور مي كرد. با وقوع اصلاحات ارضي پايه هاي نظم كهنه ارباب - رعيتي تخريب, امّا از آنجائيكه با نيت و برنامه استعمار نو (امپريالسم) به جامعه تحميل گرديد موجبات ويراني هرچه بيشتر توليدات كشاورزي سنتي را فراهم ساخت و بر خلاف ادعاي كارگزاران آن, زمينه هاي صنعتي كردن كشاورزي را به ارمغان نياورد, بلكه به دليل دستكاري مكانيكي در فرماسيون اقتصادي- طبقاتي به وخامت بيش از پيش توليد و روابط توليدي عقب افتاده كه تنها بر بستر تحول اجتماعي بنيادين مي توانست تغيير يابد در نهايت خود انجاميد .
ادامه دارد ....
• اين تحليل آموزشي نزديك به يك دهه پيش در سايت شبكه آموزشها منتشر گرديد. اين سايت هم اكنون بر روي شبكه اينترنت موجود نمي باشد.
